Οι προτάσεις διακρίνονται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες.
1. Σε προηγούμενη ανάρτηση αναφερθήκαμε στις προτάσεις ως προς τις σχέσεις τους με τις άλλες και μάλιστα τις χωρίσαμε σε ανεξάρτητες (που έχουν νόημα) και στις εξαρτημένες (που δεν έχουν νόημα) που εξαρτώνται από τις ανεξάρτητες.
2. Μια δεύτερη μεγάλη κατηγορία προτάσεων είναι οι προτάσεις ως προς την ποιότητα. Οι προτάσεις αυτές χωρίζονται σε καταφατικές και αρνητικές. Αρνητικές λέμε τις προτάσεις που έχουν άρνηση π.χ. Ο τροχονόμος δεν έδωσε πληροφορίες στον οδηγό του λεωφορείου. Καταφατικές λέμε τις προτάσεις που δεν έχουν άρνηση π.χ. Ο σκύλος κουνούσε την ουρά του.
3. Μια τρίτη μεγάλη κατηγορία προτάσεων είναι οι προτάσεις ως προς τη σημασία τους. Αυτές είναι προτάσεις κρίσεως, επιθυμίας-προσταγής, επιφωνηματικές και ερωτηματικές. Στις προτάσεις αυτές θα επανέλθουμε αργότερα με πολλές λεπτομέρειες.
Οι προτάσεις κρίσεως λεγονται και αποφαντικές και τις χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια πληροφορία ή να εκφράσουμε μια γνώμη ή μια κρίση.
Π.χ. Η γιορτή θα πραγματοποιηθεί στις 12 Νομεβρίου.
Το κόκκινο φουστάνι σου ταιριάζει καλύτερα.
Τις προτάσεις επιθυμίας ή προσταγής τις χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι ή να εκφράσουμε γενικότερα μια επιθυμία.
Π.χ. Ειδοποίησε τη μητέρα σου.
Λύσε την άσκηση.
Βάλε το άλλο σακάκι.
Θέλω τη σοκολάτα με τα αμύγδαλα.
Τις επιφωνηματικές προτάσεις τις χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε το θαυμασμό μας, την αγανάκτησή μας, το θυμό μας, τη λύπη μας, τη χαρά μας, την αγωνία μας, την έκπληξή μας ή ένα οποιοδήποτε συναίσθημα.
Π.χ. Θα πάμε εκδρομή!
Έχασε η ομάδα μας!
Βιάσου, Βασίλη!
Επιτέλους ξύπνησες και μια μέρα νωρίς!
Όπως παρατηρούμε από τα παραδείγματα στο τέλος αυτών των προτάσεων δε χρησιμοποιούμε τελεία αλλά θαυμαστικό.
Τέλος, τις ερωτηματικές προτάσεις τις χρησιμοπιούμε όταν θέλουμε να εκφράσουμε κάποια ερώτηση, να ζητήσουμε δηλαδή, μια πληροφορία. Δεν δεχνάμε στο τέλος να βάλουμε ερωτηματικό.
Π.χ. Πού πήγε ο Δημήτρης;
Πότε έχεις τα γενέθλιά σου;
Άκουσες τις ειδήσεις χθες το βράδυ;
4. Η τελευταία κατηγορία προτάσεων είναι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους ή την κατασκευή τους. Οι προτάσεις αυτές χωρίζονται στις απλές προτάσεις, στις ελλειπτικές, τις επαυξημένες και τις σύνθετες,
Απλές προτάσεις ονομάζουμε τις προτάσεις που κατασκευάζονται από τρία κύρια στοιχεία (όρους): το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο ή κατηγορούμενο.
Π.χ. Η γιαγιά διαβάζει την εφημερίδα.
Στην τετάρτη τάξη έμαθες πώς να βρίσκεις το υποκείμενο ρωτώντας ποιος-ποια-ποιο + το ρήμα. Στην περίπτωσή μας δηλαδή ρωτάμε: ποια διαβάζει; Η απάντηση είναι η γιαγιά. Αυτή η λέξη είναι το υποκείμενο που πάντοτε βρίσκεται στην ονομαστική είτε του ενικού είτε του πληθυντικού αριθμού.
Ακόμη έμαθες να βρίσκεις το αντικείμενο ρωτώντας με το τι ή ποιον ή ποιους + το ρήμα.
Π.χ. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ρωτάμε: Τι διαβάζει η γιαγιά; Η απάντηση είναι την εφημερίδα. Το αντικείμενο βρίσκεται σε αιτιατική πτώση είτε του ενικού είτε του πληθυντικού. Σπάνια θα το δούμε και σε γενική πτώση (με χρήση εμπρόθετου άρθρου).
Ακόμη έμαθες ότι όταν το ρήμα σε μια απλή πρόταση είναι συνδετικό, τότε αντί για αντικείμενο στην πρόταση έχουμε κατηγορούμενο. Ποια ρήματα όμως είναι συνδετικά; Συνδετικά είναι τα ρήματα που συνδέουν το υποκείμενο με το κατηγορούμενο.
Π.χ Ο δάσκαλος είναι καλοσυνάτος. Το ρήμα είναι, στην προκειμένη περίπτωση, συνδέει το υποκείμενο που είναι ο δάσκαλος με το κατηγορούμενο που είναι καλοσυνάτος. Για να βρούμε το κατηγορούμενο ρωτάμε με το τι + το ρήμα. Δηλαδή, Τι είναι ο δάσκαλος; Η απάντηση είναι καλοσυνάτος.Το κατηγορούμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική. Το κατηγορούμενο μορεί να είναι επίθετο ή ουσιαστικό μπορεί να είναι όμως και άλλο μέρος του λόγου
Ο σκύλος είναι άσχημος. → επίθετο
Ο σκύλος είναι φίλος μου. → ουσιαστικό
Ο σκύλος είναι αυτός; → αντωνυμία
Η γάτα είναι τρίτη. → αριθμητικό
Ο σκύλος είναι διψασμένος. → μετοχή
Η καρέκλα είναι από πλαστικό (αντί του επιθέτου πλαστικός) → εμπρόθετο
Ο Άκης είναι στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις χτύπα → πρόταση
Τα συνδετικά ρήματα της ελληνικής γλώσσας είναι τα παρακάτω:
είμαι, υπάρχω, γίνομαι, φαίνομαι, κατηγορούμαι, ονομάζομαι, λέγομαι, εκλέγομαι, χειροτονούμαι, αποδεικνύομαι, θεωρούμαι, εμφανίζομαι, παρουσιάζομαι, γεννιέμαι, πεθαίναω κ.τ. λ.
Ελλειπτικές προτάσεις είναι οι προτάσεις που τις λείπουν κάποια από τα τρία βασικά στοιχεία.
Π.χ. Κοιμάται ήσυχα.
Στην παραπάνω πρόταση λείπει το υποκείμενο. Δεν υπάρχει απάντηση στο ποιος κοιμάται.Επίσης δεν υπάρχει και αντικείμενο.
Π.χ. Ο Γιάννης διάβασε.
Στην παραπάνω πρόταση λείπει το αντικείμενο. Δεν υπάρχει απάντηση στο "τι διάβασε ο Γιάννης".
Π.χ. Τρώμε το φαγητό.
Και αυτή η πρόταση είναι ελλειπτική. Υπάρχει το ρήμα και το αντικείμενο. Το υποκείμενο όμως εδώ εννοείται ότι είναι το "εμείς".
Επαυξημένες προτάσεις είναι οι προτάσεις που έχουν υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο ή κατηγορούμενο, αλλά και προσδιορισμούς.
Π.χ. Ο χαμογελαστός ταχυδρόμος έφερε ένα πακέτο γράμματα.
Οι λέξεις "χαμογελαστός" και "ένα πακέτο" είναι προσδιορισμοί. Επίσης η πρόταση έχει ρήμα=έφερε, υποκείμενο=ταχυδρόμος, και αντικείμενο =γράμματα.
Επίσης στην κατηγορία αυτή ανήκουν και οι σύνθετες προτάσεις στις οποίες θα επανέλθουμε αργότερα.
1. Σε προηγούμενη ανάρτηση αναφερθήκαμε στις προτάσεις ως προς τις σχέσεις τους με τις άλλες και μάλιστα τις χωρίσαμε σε ανεξάρτητες (που έχουν νόημα) και στις εξαρτημένες (που δεν έχουν νόημα) που εξαρτώνται από τις ανεξάρτητες.
2. Μια δεύτερη μεγάλη κατηγορία προτάσεων είναι οι προτάσεις ως προς την ποιότητα. Οι προτάσεις αυτές χωρίζονται σε καταφατικές και αρνητικές. Αρνητικές λέμε τις προτάσεις που έχουν άρνηση π.χ. Ο τροχονόμος δεν έδωσε πληροφορίες στον οδηγό του λεωφορείου. Καταφατικές λέμε τις προτάσεις που δεν έχουν άρνηση π.χ. Ο σκύλος κουνούσε την ουρά του.
3. Μια τρίτη μεγάλη κατηγορία προτάσεων είναι οι προτάσεις ως προς τη σημασία τους. Αυτές είναι προτάσεις κρίσεως, επιθυμίας-προσταγής, επιφωνηματικές και ερωτηματικές. Στις προτάσεις αυτές θα επανέλθουμε αργότερα με πολλές λεπτομέρειες.
Οι προτάσεις κρίσεως λεγονται και αποφαντικές και τις χρησιμοποιούμε συνήθως για να δώσουμε μια πληροφορία ή να εκφράσουμε μια γνώμη ή μια κρίση.
Π.χ. Η γιορτή θα πραγματοποιηθεί στις 12 Νομεβρίου.
Το κόκκινο φουστάνι σου ταιριάζει καλύτερα.
Τις προτάσεις επιθυμίας ή προσταγής τις χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από κάποιον να κάνει κάτι ή να τον παρακαλέσουμε για κάτι ή να εκφράσουμε γενικότερα μια επιθυμία.
Π.χ. Ειδοποίησε τη μητέρα σου.
Λύσε την άσκηση.
Βάλε το άλλο σακάκι.
Θέλω τη σοκολάτα με τα αμύγδαλα.
Τις επιφωνηματικές προτάσεις τις χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε το θαυμασμό μας, την αγανάκτησή μας, το θυμό μας, τη λύπη μας, τη χαρά μας, την αγωνία μας, την έκπληξή μας ή ένα οποιοδήποτε συναίσθημα.
Π.χ. Θα πάμε εκδρομή!
Έχασε η ομάδα μας!
Βιάσου, Βασίλη!
Επιτέλους ξύπνησες και μια μέρα νωρίς!
Όπως παρατηρούμε από τα παραδείγματα στο τέλος αυτών των προτάσεων δε χρησιμοποιούμε τελεία αλλά θαυμαστικό.
Τέλος, τις ερωτηματικές προτάσεις τις χρησιμοπιούμε όταν θέλουμε να εκφράσουμε κάποια ερώτηση, να ζητήσουμε δηλαδή, μια πληροφορία. Δεν δεχνάμε στο τέλος να βάλουμε ερωτηματικό.
Π.χ. Πού πήγε ο Δημήτρης;
Πότε έχεις τα γενέθλιά σου;
Άκουσες τις ειδήσεις χθες το βράδυ;
4. Η τελευταία κατηγορία προτάσεων είναι οι προτάσεις ως προς τη δομή τους ή την κατασκευή τους. Οι προτάσεις αυτές χωρίζονται στις απλές προτάσεις, στις ελλειπτικές, τις επαυξημένες και τις σύνθετες,
Απλές προτάσεις ονομάζουμε τις προτάσεις που κατασκευάζονται από τρία κύρια στοιχεία (όρους): το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο ή κατηγορούμενο.
Π.χ. Η γιαγιά διαβάζει την εφημερίδα.
Στην τετάρτη τάξη έμαθες πώς να βρίσκεις το υποκείμενο ρωτώντας ποιος-ποια-ποιο + το ρήμα. Στην περίπτωσή μας δηλαδή ρωτάμε: ποια διαβάζει; Η απάντηση είναι η γιαγιά. Αυτή η λέξη είναι το υποκείμενο που πάντοτε βρίσκεται στην ονομαστική είτε του ενικού είτε του πληθυντικού αριθμού.
Ακόμη έμαθες να βρίσκεις το αντικείμενο ρωτώντας με το τι ή ποιον ή ποιους + το ρήμα.
Π.χ. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ρωτάμε: Τι διαβάζει η γιαγιά; Η απάντηση είναι την εφημερίδα. Το αντικείμενο βρίσκεται σε αιτιατική πτώση είτε του ενικού είτε του πληθυντικού. Σπάνια θα το δούμε και σε γενική πτώση (με χρήση εμπρόθετου άρθρου).
Ακόμη έμαθες ότι όταν το ρήμα σε μια απλή πρόταση είναι συνδετικό, τότε αντί για αντικείμενο στην πρόταση έχουμε κατηγορούμενο. Ποια ρήματα όμως είναι συνδετικά; Συνδετικά είναι τα ρήματα που συνδέουν το υποκείμενο με το κατηγορούμενο.
Π.χ Ο δάσκαλος είναι καλοσυνάτος. Το ρήμα είναι, στην προκειμένη περίπτωση, συνδέει το υποκείμενο που είναι ο δάσκαλος με το κατηγορούμενο που είναι καλοσυνάτος. Για να βρούμε το κατηγορούμενο ρωτάμε με το τι + το ρήμα. Δηλαδή, Τι είναι ο δάσκαλος; Η απάντηση είναι καλοσυνάτος.Το κατηγορούμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική. Το κατηγορούμενο μορεί να είναι επίθετο ή ουσιαστικό μπορεί να είναι όμως και άλλο μέρος του λόγου
Ο σκύλος είναι άσχημος. → επίθετο
Ο σκύλος είναι φίλος μου. → ουσιαστικό
Ο σκύλος είναι αυτός; → αντωνυμία
Η γάτα είναι τρίτη. → αριθμητικό
Ο σκύλος είναι διψασμένος. → μετοχή
Η καρέκλα είναι από πλαστικό (αντί του επιθέτου πλαστικός) → εμπρόθετο
Ο Άκης είναι στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις χτύπα → πρόταση
Τα συνδετικά ρήματα της ελληνικής γλώσσας είναι τα παρακάτω:
είμαι, υπάρχω, γίνομαι, φαίνομαι, κατηγορούμαι, ονομάζομαι, λέγομαι, εκλέγομαι, χειροτονούμαι, αποδεικνύομαι, θεωρούμαι, εμφανίζομαι, παρουσιάζομαι, γεννιέμαι, πεθαίναω κ.τ. λ.
Ελλειπτικές προτάσεις είναι οι προτάσεις που τις λείπουν κάποια από τα τρία βασικά στοιχεία.
Π.χ. Κοιμάται ήσυχα.
Στην παραπάνω πρόταση λείπει το υποκείμενο. Δεν υπάρχει απάντηση στο ποιος κοιμάται.Επίσης δεν υπάρχει και αντικείμενο.
Π.χ. Ο Γιάννης διάβασε.
Στην παραπάνω πρόταση λείπει το αντικείμενο. Δεν υπάρχει απάντηση στο "τι διάβασε ο Γιάννης".
Π.χ. Τρώμε το φαγητό.
Και αυτή η πρόταση είναι ελλειπτική. Υπάρχει το ρήμα και το αντικείμενο. Το υποκείμενο όμως εδώ εννοείται ότι είναι το "εμείς".
Επαυξημένες προτάσεις είναι οι προτάσεις που έχουν υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο ή κατηγορούμενο, αλλά και προσδιορισμούς.
Π.χ. Ο χαμογελαστός ταχυδρόμος έφερε ένα πακέτο γράμματα.
Οι λέξεις "χαμογελαστός" και "ένα πακέτο" είναι προσδιορισμοί. Επίσης η πρόταση έχει ρήμα=έφερε, υποκείμενο=ταχυδρόμος, και αντικείμενο =γράμματα.
Επίσης στην κατηγορία αυτή ανήκουν και οι σύνθετες προτάσεις στις οποίες θα επανέλθουμε αργότερα.
0 σχόλια: