Ζαφειριάδης Κ.
- Χαρακτηριστικά
Τα αγχώδη παιδιά περιγράφονται ως ενδοστρεφή, δεν εκδηλώνονται, δεν είναι αυθόρμητα ή δεν δείχνουν κανέναν ενθουσιασμό. Θεωρούνται λοιπόν «κλειστά», ήσυχα, με έντονα στοιχεία αγωνίας, σοβαρά, τυπικά και υπεύθυνα και σε πολλές περιπτώσεις έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και αισθήματα κατωτερότητας.
Άλλο χαρακτηριστικό τους είναι η έντονη καταπίεση των συναισθημάτων τους και η αυστηρότητα προς τον εαυτό τους, καθώς ελέγχουν αυστηρά τις ενέργειές τους. Μάλιστα, παρουσιάζονται ως υποχωρητικά στους μεγάλους και στα πρόσωπα κύρους, καθώς δεν εκδηλώνουν επιθετικότητα, Δείχνουν φιλότιμα, είναι εύθικτα και επιζητούν με αγωνία την επιβράβευση, είναι εξαρτημένα, δεν αποδέχονται τους χωρισμούς και ακολουθούν πειθήνια την ομάδα και τις επιλογές της. Όμως, στην προσωπική τους ζωή έχουν φιλοδοξίες και προσπαθούν να ξεπεράσουν τις μειονεξίες τους.
Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί ότι πολλά αγχώδη παιδιά ξεκινούν ως ανεξάρτητα, μαχητικά, διεκδικητικά, ενώ στην εφηβεία παρουσιάζουν μια έντονη στροφή και περιορίζουν την εκδηλωτικότητά τους, όταν τύχει να συμβεί στην οικογένεια θάνατος ή απώλεια αγαπημένου προσώπου, ο αποχωρισμός ή διαζύγιο, απώλεια προσωπικών αντικειμένων, αλλαγή τόπου κατοικίας ή δασκάλου, ακόμη και μια μειωτική επίπληξη.
- Πώς, όμως, εκδηλώνεται το άγχος;
Το παιδί βιώνει το άγχος ως ένα δυσάρεστο και γενικευμένο συναίσθημα το οποίο πηγάζει από έναν επικείμενο κίνδυνο που θα πλήξει το ίδιο ή την οικογένειά του. Διακατέχεται, λοιπόν, από ανησυχίες, που δεν έχουν λογική, πως θα αποτύχει και θα ταπεινωθεί. Στο μικρό παιδί πολλές φορές η φοβία αποκτά γενικευμένα χαρακτηριστικά (παμφοβία) και επιδιώκει συνεχώς να βρίσκεται μαζί με τους γονείς του, οι οποίοι του εμπνέουν ασφάλεια.
Παρατηρείται, επίσης, έξαρση του άγχους στο μεσοδιάστημα, έλλειψη προσοχής, αδυναμία συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα και γενικευμένη νευρικότητα, φοβάται να κοιμηθεί, βλέπει εφιάλτες και μένει άυπνο. Ως αποτέλεσμα είναι να ρωτά συχνά τους γονείς του για πιθανούς κινδύνους, κινείται διαρκώς και είναι ανήσυχο. Μάλιστα, πολλές φορές στο σχολείο ρωτά τον εκπαιδευτικό για τη φύση των θεμάτων, αν θα είναι δύσκολα, αν θα αποτύχουν πολλοί κ.λπ. Επίσης, το αγχώδες παιδί εκδηλώνει και σωματικά ενοχλήματα, όπως ταχυκαρδία, κεφαλαλγίες ή γαστραλγίες, ζάλη, αίσθημα αστάθειας, ναυτία ή εμετό αλλά και συχνουρία, ενώ νευροφυτικά συμπτώματα είναι οι ταχυπαλμίες, οι πόνοι στο στήθος, ο κόμπος στο λαιμό, η δύσπνοια και ο κρύος ιδρώτας, αλλά και συσφιγκτικά αισθήματα (νυκτερινή ενούρηση). Ακόμη, σε πολλές περιπτώσεις παρατηρούνται και στοιχεία ψυχικής έντασης, όπως ονυχοφαγία, ταραγμένος ύπνος, εφιάλτες, υπνοβασία ή ανορεξία.
Διαταραχή αποχωρισμού
Ιδιαίτερη μορφή άγχους αποτελεί και η διαταραχή του αποχωρισμού. Όταν το παιδί αποχαιρετά ένα σημαντικό πρόσωπο (μητέρα, πατέρας), φοβάται πως δε θα ξανάρθει, θα χαθεί, θα του συμβεί ένα ατύχημα και έτσι δε θα τους συναντήσει ξανά. Για το λόγο αυτό αποφεύγει να μείνει σε άλλα σπίτια, να πάει σε κατασκήνωση. Σε υπερβολικές καταστάσεις ακολουθεί το γονέα σε κάθε βήμα του, προσκολλάται επάνω του, θέλει να κοιμάται μαζί του.
Καθώς μεγαλώνουν, πολλά παιδιά αποκτούν τη δυνατότητα να διαχειριστούν αποτελεσματικά το άγχος που τα κυριεύει και η συμπτωματολογία περιορίζεται, ενώ σε άλλες περιπτώσεις εγκαθιδρύονται νέοι μηχανισμοί, που διαφοροποιούν την κλινική εικόνα ως προς τις φοβικές, ψυχαναγκαστικές ή υστερικές καταστάσεις.
Χειρισμοί
Αναγκαία θεωρείται και η υποστήριξη των γονέων.
Η σχολική άρνηση
Παρατηρείται εξίσου σε αγόρια και κορίτσια, συνήθως στα τελευταία παιδιά της οικογένειας και ιδιαίτερα στα μεσοαστικά στρώματα. Διακρίνεται σε:
- Σχολική άρνηση που παρουσιάζεται με την πρώτη φοίτηση στο σχολείο ή στο νηπιαγωγείο
- Εκείνη της 3ης – 4ης δημοτικού
- Της προ-εφηβείας ή της εφηβείας
Όταν το παιδί ξεκινά το σχολείο, η άρνησή του εκδηλώνεται με δισταγμό, αρνείται να ξεκινήσει και κορυφώνεται όσο πλησιάζει η ώρα της αναχώρησης. Άλλα αρνούνται να ξεκινήσουν, πολλά γυρνούν στη μέση του δρόμου, ενώ άλλα θέλουν τη μητέρα να μπει μαζί τους στην τάξη. Ακόμη, παραπονούνται για ταχυπαλμίες, κεφαλαλγίες, εμετούς, ζαλάδες, κοιλόπονους, πόνους στο στήθος, ενώ σε πολλές περιπτώσεις εκδηλώνεται και πανικός με εκρήξεις οργής, κρέμονται πάνω στη μητέρα, τη χτυπούν ή την κλωτσούν.
Μα, ποια είναι η λειτουργία της μητέρας;
Η μητέρα είναι εκείνη που διαμορφώνει και πυροδοτεί καταστάσεις έντονου άγχους, αφού γίνεται υπερπροστατευτική, φροντίζει υπερβολικά το παιδί μη κρυώσει, μη χτυπήσει ή μήπως ιδρώσει και αρρωστήσει., με αποτέλεσμα να του δημιουργεί έντονη ανασφάλεια και την αντίληψη ότι μόνο κοντά της θα έχει φροντίδα, ασφάλεια και θα απολαμβάνει στοργή.
3.Ποιοι όμως είναι οι ψυχοδυναμικοί μηχανισμοί;
Η υπερπροστασία της οικογένειας προς το παιδί του περιορίζει την ευκαιρία να αναπτύξει πρωτοβουλίες, να αποκτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, αφού οι υπερβολικές φροντίδες και οι υποδείξεις (μην κρυώσει, μη τύχει κίνδυνος) του επιβάλλουν την προσκόλληση στην οικογένεια.
Ακόμη, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι πολλές φορές οι έντονες φοβίες των γονέων και ιδιαίτερα της μητέρας μεταφέρονται στο παιδί ως ένα γενικευμένο κλίμα κινδύνου. Για παράδειγμα, συχνά μέλη της οικογένειας αναφέρουν φόβους για μάγια, καλικαντζάρους, πιθανούς κινδύνους από απειλές (ξένοι, εγκληματίες, μπαμπούλες κ.λπ.), ενώ υπάρχει το ενδεχόμενο η οικογένεια να έχει βιώσει τραυματικές εμπειρίες, που αποτελούν πυρήνα συσπείρωσης.
Ωστόσο, συχνά παρατηρούνται και εκλυτικά αίτια, όπως ατυχήματα ή ασθένειες και θάνατος στην οικογένεια, τα οποία αποτελούν αίτιο για την εκδήλωση φοβίας. Ο πυρήνας της ψυχονευρωτικής φοβίας είναι πως το παιδί βιώνει μια έντονη εσωτερική σύγκρουση, συναισθήματα αμφιθυμίας, αφού αγαπά τους γονείς του, όμως, όπως νομίζει, του φέρονται βίαια και γι’ αυτό αισθάνεται οργή. Όμως, για να μη πλημμυρίσει από συναισθήματα που δεν μπορεί να αντέξει, κινητοποιεί μηχανισμούς φοβίας και ειδικότερα το μηχανισμό της μετάθεσης. Το πρόβλημα δηλαδή μετατίθεται σε ένα αντικείμενο ή σε μια κατάσταση, η οποία αρχικά είναι ουδέτερη, συμβολίζει όμως τη σύγκρουση και έτσι σταματά η έκλυση του δυσάρεστου συναισθήματος.
4.Συμβουλευτικές προτάσεις:
Σημαντικό ρόλο παίζουν η ορθή υποστήριξη του παιδιού από την οικογένεια, η οποία, χωρίς να του στερεί τη δυνατότητα αυτονομίας και προσωπικής έκφρασης, δεν αδιαφορεί γι’ αυτό και του παρέχει παράλληλα την αίσθηση της ασφάλειας και της αποδοχής.
Ακόμη, αναγκαία θεωρείται και η ψύχραιμη συζήτηση, χωρίς απόρριψη και χωρίς, βέβαια, την ανάγκη να σκληραγωγηθεί το παιδί, να γίνει άντρας, να επωμιστεί ευθύνες, όπως πιθανώς συνέβη με τον πατέρα. Από την άλλη προτείνεται η από-ευαισθητοποίηση από το φοβικό ερέθισμα ή η μέθοδος της πλημμύρας, στην οποία το άτομο εκτίθεται χωρίς φραγμό στο φοβικό ερέθισμα, ενώ συνήθως οι θεραπευτές χρησιμοποιούν την τεχνική της παιχνιδοθεραπείας, για να εντοπίσουν τα βαθύτερα αίτια της φοβίας.
0 σχόλια: