Images Διδακτικές στρατηγικές διαφοροποίησης

Μερικές διδακτικές στρατηγικές αναπτύχθηκαν για να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς να διαφοροποιήσουν την εργασία τους στη σχολική τάξη. Οι στρατηγικές αυτές που μπορούν να εφαρμοστούν για να διαφοροποιηθεί η εργασία στην αίθουσα διδασκαλίας είναι:

  Αγκυροβολητικές δραστηριότητες

  Ατομική εργασία ή εργασία σε δυάδες ή εργασία σε μεγαλύτερη ομάδα

  Δελτίο εξόδου

  Διαρθρωμένες εργασίες

  Δραστηριότητες ΡΑΣΘ

  Κέντρα μάθησης-Κέντρα ενδιαφέροντος-Σταθμοί μάθησης

  Ατομικές έρευνες
 Συνεργατική συναρμολόγηση
 Προσομοίωση
 Μέθοδος 5-3-5
 Γωνιές
 Τα έξι σκεπτόμενα καπέλα του De Bono
 Οι κύβοι του Bloom
 Δημιουργική επίλυση προβλήματος
 Εννοιολογική και Νοητική χαρτογράφηση

1. Αγκυροβολητικές δραστηριότητες

Πρόκειται για δραστηριότητες μετακίνησης των μαθητών με την ολοκλήρωση της εργασίας τους. Τα παιδιά μπορεί να εργάζονται ατομικά ή ομαδικά για τη διεκπεραίωση της εργασίας τους. Ακόμα μπορεί να υπάρχει ένας κατάλογος από πιθανές επιλογές δραστηριοτήτων από τον οποίο γίνεται επιλογή. Οι αγκυροβολητικές δραστηριότητες πρέπει να δημιουργούν συνθήκες ουσιαστικής παραγωγής μάθησης κι όχι να «καλύπτουν» το μαθησιακό χρόνο. Παράλληλα προσφέρουν ικανοποίηση διαφορετικών ενδιαφερόντων και μαθησιακών προφίλ των μαθητών (δραστηριότητες για λεκτικούς , μαθηματικούς, δημιουργικούς στη σκέψη, καλλιτεχνικούς και μουσικούς τύπους).

Παράδειγμα αγκυροβολητικής δραστηριότητας:

Θέμα: Τα φυτά

 α. Δημιουργήστε ένα αλφαβητικό κατάλογο από φυτά από πηγές της τάξης(γλωσσικό)

β. Δημιουργήστε ένα κολλάζ φυτών –λουλουδιών γράφοντας και το όνομά του αν το γνωρίζετε(καλλιτεχνικό)

γ. Σχεδιάστε και ονομάστε τα φυτά που δεν τρώγονται. Γιατί δεν μπορούμε να τα φάμε;(Σχέδιο-δημιουργικότητα)

2. Ατομική εργασία / εργασία σε δυάδες/εργασία σε μεγαλύτερη ομάδα

Τα παιδιά εργάζονται πότε ατομικά για την κάλυψη ενός θέματος, πότε σε δυάδες και πότε σε μεγαλύτερη ομάδα.

 Παράδειγμα συγκεκριμένης δραστηριότητας:

Εμπλοκή όλων των μαθητών στη σκέψη και συζήτηση για ένα θέμα:

Φάσεις

α. Ατομική εργασία: οι μαθητές γράφουν ιδέες για το συγκεκριμένο θέμα για ορισμένο χρονικό διάστημα

β. Εργασία σε δυάδες: Οι μαθητές ανταλλάσσουν σκέψεις με ένα συμμαθητή τους ή το διπλανό τους.

γ. Εργασία σε μεγαλύτερη ομάδα: Οργανώνεται συζήτηση με όλους.

3. Δελτίο εξόδου

Πρόκειται για μια γρήγορη και εύκολη μέθοδο αξιολόγησης - κατανόησης μιας ιδέας ή ενός θέματος.

Διαδικασία χρήσης δελτίου:

α. Διδασκαλία έννοιας

β. Αξιολόγηση πριν το τέλος του μαθήματος με το σχήμα 3-2-1:

     3 σημαντικότερες ιδέες από το μάθημα 
        2 απορίες για το μάθημα

     1 τρόπο να χρησιμοποιήσουν αυτά που έμαθαν

4. Διαρθρωμένες εργασίες

Είναι η προσαρμογή του βαθμού δυσκολίας μιας εργασίας, ερώτησης ή δραστηριότητας για να ταιριάζει με το επίπεδο του μαθητή ενώ εργάζεται για την επίτευξη του ιδίου στόχου.

Παράδειγμα συγκεκριμένης δραστηριότητας:

Δίνονται τέσσερις διαφορετικές ασκήσεις που στοχεύουν στη χρήση, ερμηνεία και  στη σωστή γραφή του βασικού λεξιλογίου μιας ενότητας και τη χρήση του στην παραγωγή γραπτού λόγου.

α. Εργασία 1ου επιπέδου: Ετοιμασία ενός κρυπτόλεξου με το λεξιλόγιο της ενότητας.

β. Εργασία 2ου επιπέδου: Συμπλήρωση μικρού κειμένου – ιστορίας με τις σωστές λέξεις του λεξιλογίου.

γ. Εργασία 3ου επιπέδου(επιπέδου τάξης): Κατασκευή μιας ιστορίας φανταστικής ή ακόμα και χιουμοριστικής με τις λέξεις του λεξιλογίου.

δ. Εργασία 4ου επιπέδου: Φτιάξε μια ζωγραφιά με τις λέξεις του λεξιλογίου, γράψε μια ιστορία για τη ζωγραφιά, τίτλο, εξώφυλλο.

5. Δραστηριότητες ΡΑΣΘ

Πρόκειται για δραστηριότητες όπου οι μαθητές έχουν δικαίωμα επιλογής με βάσει διαφορετικούς τομείς ενδιαφέροντος. Τα αρχικά γράμματα αντιπροσωπεύουν τις λέξεις: Ρόλος, Ακροατήριο, Σχήμα, θέμα. Οι μαθητές αναλαμβάνουν ένα από τα θέματα που ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντά τους. Οι συγκεκριμένες δραστηριότητες μπορεί να γίνουν τόσο ατομικά όσο και ομαδικά.

Παράδειγμα συγκεκριμένης δραστηριότητας:

Ελληνικά: Περιγραφή προσώπου (Στ΄ τάξη)

1. Ρ: Συγγραφέας-Εικονογράφος, Α: Παιδιά, ΣΧ: εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο,   Θ: Τα αγαπημένα μου πρόσωπα
2. Ρ: Ο εαυτός σας, Α: Η τάξη μας, ΣΧ: Αινίγματα,  Θ: Ποιος είμαι;
3. Ρ: Συνθέτης τραγουδιού - τραγουδοποιός, Α: Ο κόσμος, ΣΧ: Τραγούδι-Γράψτε και τραγουδήστε,  Θ: Ένα από τα αγαπημένα μου πρόσωπα, η μητέρα μου

6. Κέντρα μάθησης-Κέντρα ενδιαφέροντος-Σταθμοί μάθησης

Τα κέντρα μάθησης είναι χώροι στην αίθουσα διδασκαλίας στους οποίους υπάρχουν διάφορα διδακτικά μέσα και οργανώνονται διάφορες δραστηριότητες με στόχο τη διδασκαλία, την ενίσχυση ή την επέκταση μιας συγκεκριμένης δεξιότητας ή έννοιας. Ένα κέντρο μάθησης σχεδιάζεται για να παρωθήσει τους μαθητές να διερευνήσουν θέματα στα οποία έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Γενικά τα κέντρα μάθησης πρέπει:

α. Να εστιάζονται σε σημαντικούς μαθησιακούς στόχους

β. Να περιέχουν διδακτικά μέσα τα οποία προάγουν την πρόοδο κάθε μαθητή ξεχωριστά προς την κατεύθυνση των στόχων αυτών

γ. Να χρησιμοποιούν ποικιλία διδακτικών μέσων και δραστηριοτήτων τα οποία ανταποκρίνονται σε διαφορετικά αναγνωστικά επίπεδα, μαθησιακά προφίλ και ενδιαφέροντα των μαθητών.

δ. Να περιλαμβάνουν δραστηριότητες διαφορετικής υφής και δυσκολίας, από απλές σε πιο σύνθετες και από συγκεκριμένες  μέχρι αφηρημένες.

ε. Να παρέχουν σαφείς οδηγίες για τους μαθητές.

στ. Να περιλαμβάνουν οδηγίες για το τι πρέπει να κάνει ένας μαθητής όταν χρειάζεται βοήθεια ή όταν τελειώσει.

ζ. Να περιλαμβάνουν σύστημα αρχειοθέτησης για να είναι δυνατός ο έλεγχος της μαθησιακής προσπάθειας των μαθητών.

η. Να περιλαμβάνουν πρόνοια για αξιολόγηση της προόδου των μαθητών γενικά, η οποία θα οδηγήσει στην αναθεώρηση των εργασιών.

7. Ατομικές έρευνες

Πρόκειται για έρευνες που αναλαμβάνει κάθε μαθητής για να ερευνήσει, συγκεντρώσει στοιχεία και πληροφορίες για ένα συγκεκριμένο θέμα. Οι έρευνες μπορούν να γίνουν στο χώρο του σχολείου αλλά και στο σπίτι. 

8. Συνεργατική Συναρμολόγηση ή μέθοδος jigsaw ( βλέπε ετικέτα παιδαγωγικά θέματα)

9. Προσομοίωση

Οι μαθητές συμμετέχουν στην αναπαράσταση μιας κατάστασης  που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.Καλούνται να αντιληφθούν πώς θα σκέπτονταν και πώς θα αντιδρούσαν ορισμένα πρόσωπα σε ορισμένες συνθήκες ( καταστηματάρχες, πωλητές πελάτες, πιλότος, επιβάτες κ.τ.λ).

Η προσομοίωση μπορεί να θεωρηθεί ως ένα είδος παιξίματος ρόλων στη διάρκεια του οποίου οι μαθητές υποδύονται τον εαυτό τους με αντικείμενα και συμπεριφορές που αντιστοιχούν στην πραγματικότητα. Με την ολοκλήρωση της δραστηριότητας είναι απαραίτητο να ακολουθήσει συζήτηση για την ενδυνάμωση των γνώσεων. Ιδιαίτερα διαδεδομένη είναι η προσομοίωση με τη βοήθεια λογισμικών ή του διαδικτύου. Χαρακτηριστική περίπτωση τα εικονικά εργαστήρια π.χ εργαστήριο φυσικής ή χημείας.

Μερικά πλεονεκτήματα του εικονικού εργαστηρίου:

1. Είναι στη διάθεση του μαθητή όποιαδήποτε στιγμή

2. Μπορεί να επαναλάβει μια ενέργεια ή ένα πείραμα όσες φορές θέλει 

3. Εκμηδενέζει την περίπτωση ατυχήματος

4. Περιορίζει το οικονομικό κόστος για την προμήθεια υλικών

5. Παρέχει ταχύτητα και ακρίβεια

10. Η μέθοδος 5-3-5

 Είναι μια παραλλαγή του καταιγισμού των ιδεών ( brain storming) όπου οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες των 5 ατόμων. Ο κάθε μαθητής σε διάρκεια τριών λεπτών πρέπει να καταγράψει 5 ιδέες για ένα συγκεκριμμένο θέμα. Μετά το πέρας των τριών λεπτών οι μαθητές ανακοινώνουν στην ομάδα τις ιδέες τους και έπειτα από συζήτηση ταξινομούν και καταγράφουν τις καλύτερες.

10. Γωνιές

Η τάξη είναι οργανωμένη σε γωνιές  "μαθημάτων". Σε κάθε γωνιά υπάρχει αφθονία υλικών, οργάνων, βιβλίων, καρτελών, οπτικοακουστικών μέσων. Οι μαθητές είτε ως άτομα είτε ως ομάδες περιέρχονται τις γωνιές και επιλέγουν τις δραστηριότητές τους με την προυπόθεση ότι ο μαθητής ή οι μαθητές έχουν προγραμματίσει τα μαθήματα και το χρόνο που θα ασχοληθούν τη συγκεκριμένη ημέρα. Αυτό βέβαια είναι σε γνώση του δασκάλου της τάξης.

11. Τα έξι σκεπτόμενα καπέλα του De Bono.

Σύμφωνα με αυτή τη στρατηγική υπάρχουν έξι μορφές σκέψης που παριστάνονται με έξι καπέλα διαφορετικού χρώματος.

α. Όταν το άτομο φοράει το κόκκινο καπέλο, φορτίζεται συναισθηματικά και κυριαρχείται από συναισθήματα αγάπης, θυμού, οργής κ.τ.λ

β. Όταν φοράει το κίτρινο καπέλο, βασίζεται στην πείρα και τις εποικοδομητικές πληροφορίες που έχει για να δώσει λύση στο πρόβλημα που τον απασχολεί.

γ.Όταν φοράει το μαύρο καπέλο, ασκεί κριτική στις ιδέες του παρόντος και του παρελθόντος, για να διαπιστώσει αν τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει είναι τα κατάλληλα.

δ. Όταν φοράει το άσπρο καπέλο, ελέγχει και επαληθεύει τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του, πριν προβεί στη χρησιμοποιησή τους.

ε. Όταν φοράει το πράσινο καπέλο, χρησιμοποιεί πρωτότυπες ιδέες και νέους τρόπους επίλυσης του προβλήματος που τον απασχολεί.

στ. Όταν φοράει  το μπλε καπέλο , πρώτα διαμορφώνει τη στρατηγική για το θέμα που τον απασχολεί , ύστερα καθορίζει τους αντικειμενικούς σκοπούς και τέλος οργανώνει την εφαρμογή τους. 

Σκοός της τεχνικής αυτής είναι η ανάδειξη της πιο ολοκληρωμένηε σκέψης ώστε το άτομο να τη χρησιμοιποιήσει την κατάλληλη στιγμή.

13. Δημιουργική επίλυση προβλήματος

'Εχουμε να λύσουμε το πρόβληματης άτακτης συμπεριφοράς στην τάξη

Η στρατηγική αυτή εφαρμόζεται σε 5 στάδια:

1ο στάδιο: Συγκέντρωση των δεδομένων του προβλήματος

Η συγκέντρωση των δεδομένων του προβλήματος γίνεται με τα ποιος, τι, πότε πού, γιατί, πώς

2ο στάδιο: Διατύπωση του προβλήματος.

Σε αυτό το στάδιο έχοντας συγκεντρώσει το υλικό των δεδομένων προσπαθούμε να συγκεκριμενοποιήσουμε το πρόβλημα και να το διατυπώσουμε αν γίνεται κάπως καλύτερα.

3ο στάδιο: Παραγωγή προτεινόμενω ιδεών ή λύσεων

Εδώ είναι το πιο κρίσιμο σημείο. Καταγράφονται και ταξινομούνται οι λύσεις που μπορούν να προταθούν με αρκετούς τρόπους π.χ καταιγισμός ιδεών, προκρούστειοι συνδυασμοί κ.τ.λ.. καταγραφούν και ταξινομηθούν οι λύσεις.

4ο στάδιο: Αξιολόγηση των προτεινόμενων λύσεων-ιδεών

Οι λύσεις αξιολογούνται με βάση πολλά κριτήρια όπως είναι : το κόστος, ο χρόνος, τα διαθέσιμα μέσα, προσωπικά δεδομένα κ. τ.λ 

5ο στάδιο: Εφαρμογή των προκριθέντων ιδεών-λύσεων

Συγκροτείται ένα πλάνο δράσης για να γίνουν πράξη όλες οι λέπικρατούσες λύσεις.Καταγράφονται τα άτομα ,τα μέσα οι χρόνοιθ που θα χρειαστούν κ.τ.λ

14. Οι κύβοι του BLOOM βλέπε ετικέτα παιδαγωγικά θέματα 

15. Νοητικοί και εννοιολογικοί χάρτες  βλέπε ετικέτα παιδαγωγικά θέματα

16. Συνδυαστική μάθηση( Blended learning) ή μικτή μάθηση ( mixed learning) ή υβριδική μάθηση (hybrid learning)  βλέπε ετικέτα παιδαγωγικά θέματα

Πηγές:

http://www.cyacl.org/ergdiaforopoihsh.htm

http://www.scribd.com/doc/61119283/25