Images Πάμε...μουσείο;

Σχεδιασμός μιας εκπαιδευτικής επίσκεψης σε μουσείο

1. Ορίζουμε το θέμα: Επιλέγουμε το μουσείο και τη συλλογή που θα επισκεφθούμε. Δεν επιδιώκουμε να δούμε το σύνολο των εκθεμάτων ενός μουσείου, αλλά εκείνα που εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους μας και που ενδείκνυνται για πρακτικούς λόγους (π.χ. σε καλύτερη θέση στην προθήκη, καλύτερα συντηρημένο έκθεμα κ.ά). Είναι απαραίτητο να κάνουμε επιλογή στα εκθέματα που θα παρατηρήσουμε με τους μαθητές, μιας και ο χρόνος περιήγησης στο μουσείο είναι καλό να μην ξε­περνάει τη μία ώρα.

2. Θέτουμε το στόχο: Πρέπει να υπάρχει ένας σαφής γνωστικός στόχος στο πρόγραμ­μα, ο οποίος μπορεί να πλαισιώνεται από επιμέρους στόχους που αφορούν στην αι­σθητική εμπειρία ή την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Οι στόχοι που θέτουμε είναι συνάρτη­ση της ηλικίας των μαθητών, της ζωής και των ενδιαφερόντων τους, των γνώσεων και προηγούμενων εμπειριών τους και του αναλυτικού προγράμματος.

3.  Επιλέγουμε τη μέθοδο: Κατά την ξενάγηση των μαθητών στο μουσείο συνήθως χρησιμοποιούμε τη μέθοδο των ερωταποκρίσεων για να δομήσουμε ένα νόημα γύρω από τη συλλογή. Οι ερωτήσεις μας πρέπει να ενθαρρύνουν τους μαθητές να παρατηρήσουν τα εκθέματα και να ανακαλύψουν μόνοι τους τις πληροφορίες που μπορούν να μας προσφέρουν. Εμπλουτίζουμε τις δικές τους παρατηρήσεις και εν­θαρρύνουμε τη συζήτηση για θέματα που τους προκαλούν το ενδιαφέρον και σχε­τίζονται με τους στόχους του προγράμματος. Η νέα γνώση που χτίζεται διαφέρει από μαθητή σε μαθητή και είναι συνάρτηση του γνωστικού-πολιτιστικού υπόβα­θρου που αυτός έχει.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα διαφοροποιείται από την ξενάγηση, κυρίως ως προς την ποικιλία των δραστηριοτήτων που περιλαμβάνει και το βαθμό συμμετοχής σε αυτές που απαιτεί από τους μαθητές. Σ' ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα μπορούν να περιλαμβάνονται παιχνίδια ρόλων, παρατηρητικότητας, συμμετοχή σε εργαστήρια, διαγωνισμοί, κυνήγι του θησαυρού, εικαστικές δραστηριότητες, διαδραστικά εκ­θέματα κ.ά."

4. Μεριμνούμε για τα πρακτικά ζητήματα: Είναι πιθανό ένα άρτιο θεωρητικά πρόγραμ­μα να αποτύχει κατά την εφαρμογή του, εξαιτίας πρακτικών προβλημάτων που μπο­ρεί να ανακύψουν κατά την επίσκεψη (στενότητα χώρου μπροστά στις προθήκες, πο­λυκοσμία και δυσκολία να ακουσθεί ο ερμηνευτής, απουσία σημαντικών εκθεμάτων από τις προθήκες για κάποια περιοδική έκθεση ή για συντήρηση κ.ά.). Γι' αυτό οφεί­λουμε να έχουμε επισκεφθεί πρόσφατα το μουσείο και να γνωρίζουμε καλά τους χώ­ρους του. Άλλα πρακτικά ζητήματα που θα πρέπει να σκεφθούμε είναι ο χώρος στά­σης του λεωφορείου, η ιματιοθήκη, οι τουαλέτες, το εισιτήριο, η δυνατότητα να κα­θίσουν οι μαθητές κάτω, να πιουν νερό, να χρησιμοποιήσουν μολύβια κτλ. Κυρίως πρέπει κατά την προετοιμασία του προγράμματος να έχουμε καθορίσει τη διαδρομή που θα κάνουμε με την ομάδα μας μέσα στο μουσείο. Αν στο, πρόγραμ­μα περιλαμβάνεται συμπλήρωση φυλλαδίου, θα πρέπει να έχει προαποφασισθεί αν αυτό θα γίνει κατά τη διάρκεια της περιήγησης στο μουσείο ή μετά το τέλος της, σε κάποιο χώρο που να ενδείκνυται για το σκοπό αυτό.

  Για να αποφεύγεται η πρόωρη κούραση των μαθητών και η απόσπαση της προσο­χής τους από τη δυσκολία να δουν ή να ακούσουν καλά, προτιμούμε να καθόμα­στε κάτω όταν μπορούμε ή να χωριζόμαστε σε ομάδες, αν υπάρχουν κι άλλοι συνοδοί-εκπαιδευτικοί, ώστε να μπορούν όλοι να πλησιάσουν αρκετά στις προθήκες.

Στάδια εργασίας με τους μαθητές

Μια εκπαιδευτική επίσκεψη σε μουσείο, είτε ως ξενάγηση είτε ως εκπαιδευτικό πρό­γραμμα, είναι εποικοδομητική όταν περιλαμβάνει και τα τρία παρακάτω στάδια:

1.    Προετοιμασία στην τάξη.

2.    Επίσκεψη στο μουσείο.

3. Δραστηριότητες μετά την επίσκεψη.

Προετοιμασία

Στο στάδιο της προετοιμασίας στην τάξη συζητάμε με τους μαθητές τα παρακάτω:  

 Πού θα πάμε.      

Τι θα δούμε.

Γιατί θα πάμε (σύνδεση με το αναλυτικό πρόγραμμα και τα ενδιαφέροντα της ομάδας).

Ποιο ξεχωριστό έκθεμα θα δούμε (ενεργοποίηση ενδιαφέροντος).

Γιατί επισκεπτόμαστε το μουσείο και όχι το Διαδίκτυο (αξία αυθεντικού).

Αν η ομάδα για την οποία σχεδιάζουμε το πρόγραμμα είναι μικρής ηλικίας (νηπια­γωγείο και πρώτες τάξεις του δημοτικού) και πρόκειται για μία από τις πρώτες επι­σκέψεις της σε μουσείο, θα πρέπει να βρούμε τρόπους να προσεγγίσουμε την έννοια του μουσείου, είτε συζητώντας για το θεσμό, τα είδη των συλλογών, τη χρησιμότητα τους στην κοινωνία, τα επαγγέλματα που σχετίζονται με αυτό είτε σχεδιάζοντας αντί­στοιχες δραστηριότητες (π.χ. δημιουργία μιας συλλογής στην τάξη).

Ακόμη, συντάσσουμε με τους μαθητές έναν κώδικα συμπεριφοράς για το μουσείο, εξηγώντας τις ιδιαιτερότητες του χώρου.

Στο στάδιο της προετοιμασίας με τους μαθητές μεγαλύτερων τάξεων, είναι καλό να ενεργοποιήσουμε το ενδιαφέρον τους για τη συλλογή που πρόκειται να δουν με συζήτηση και αναφορά σε συγγενή προς τη συλλογή θέματα που τα γνωρίζουν ή με την παρουσίαση σχετικού εποπτικού υλικού. Ακόμη, συζητάμε γενικότερα θέματα που σχετίζονται με το θεσμό του μουσείου, όπως για παράδειγμα πώς καταλήγει ένα αντι­κείμενο στο μουσείο και γιατί επιλέγεται να διασωθεί, πότε μια σειρά αντικειμένων χα­ρακτηρίζεται ως συλλογή, τι θα επέλεγαν τα παιδιά να διαφυλάξουν από τον σημερι­νό πολιτισμό, με ποιον τρόπο μπορεί μια έκθεση να επηρεάσει τη γνώμη μας για το θέμα που πραγματεύεται κ.ά.

Επίσκεψη

Κατά την επίσκεψη φροντίζουμε να βλέπουν όλοι οι μαθητές και να ακούν όσο το δυ­νατόν καλύτερα. Αποφεύγουμε τις επιπλήξεις και τις απαγορεύσεις και προσπαθούμε να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον τους για τα εκθέματα. Με δραστηριότητες που καλούν τα παιδιά να συμμετάσχουν ενεργά στη διαδικασία νοηματοδότησης των αντικειμένων και που διεγείρουν τη φαντασία τους, επιδιώκουμε να κάνουμε την επίσκεψη στο μου­σείο μια ψυχαγωγική και διδακτική εμπειρία.

Ηεπίσκεψη στο μουσείο είναι πρωτίστως ένα μάθημα άντλησης πληροφοριών μέσα από τα ίδια τα αντικείμενα. Για το λόγο αυτό, παροτρύνουμε τα παιδιά να ανακαλύπτουν τη νέα γνώση παρατηρώντας τα εκθέματα και διατυπώνοντας κρίσεις και απο­ρίες σχετικά με αυτά. Επίσης, η επίσκεψη στο μουσείο γίνεται συχνά μια σημαντική αι­σθητική εμπειρία, γι' αυτό πρέπει να δίνουμε χρόνο στους μαθητές να αισθανθούν και να εκφράσουν αυτό που προσλαμβάνουν από το περιβάλλον του μουσείου._:

Ακούμε προσεκτικά τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις τους και είμαστε ανοιχτοί σε συζήτηση.

  Το Μουσείο του Λονδίνου δίνει στους δασκάλους τις παρακάτω οδηγίες για να δουλέ­ψουν στο μουσείο με τα παιδιά:

Δώστε τους χρόνο να εξετάσουν τα αντικείμενα προσεκτικά.

Επιτρέψτε τους για λίγο να συζητήσουν για τα εκθέματα μεταξύ τους.

Κάντε τους ερωτήσεις που να τα παροτρύνουν να δουν τα αντικείμενα προσεκτικά.

Ζητάτε να δικαιολογούν τις απαντήσεις τους.

Προτρέψτε τα να αναζητούν ομοιότητες και διαφορές μεταξύ σχετικών αντικειμέ­νων και να τα συγκρίνουν με το αντίστοιχο σύγχρονο τους.

Ενθαρρύνετε τα να κάνουν τα ίδια ερωτήσεις.

Βοηθήστε τα να συνειδητοποιήσουν τι μπορούν και τι δεν μπορούν να μας πουν τα αντικείμενα για τους ανθρώπους που τα χρησιμοποιούν.                                                 »

  Διατυπώνοντας ερωτήσεις βοηθούμε τα παιδιά να αντλήσουν πληροφορίες για τα εκ­θέματα με δύο τρόπους¹³:

α. Παρατηρώντας τα αντικείμενα, δηλαδή αναζητώντας τις οπτικές-αισθητικές ποιό­τητες τους (χρώμα, γραμμή, σχέδιο, φόρμα, βάρος, ύψος κτλ.). Με τον τρόπο αυτό οξύνεται η παρατηρητικότητα και η οπτική τους αντίληψη,

  β. Τοποθετώντας τα μέσα στο κοινωνικο-ιστορικο-πολιτικό πλαίσιο που τα δημιούρ­γησε. Αναζητώντας, δηλαδή, συσχετισμούς και αναφορές με άλλα αντικείμενα. Έτσι, μπορούμε να μιλήσουμε για ένα αντικείμενο μέσα στο πλαίσιο της Ιστορίας της Τέχνης, της Κοινωνικής Ιστορίας ή της Ιστορίας του Πολιτισμού. Επίσης, μπορούμε να το δούμε σε σχέση με τη χρησιμότητα του, το συμβολισμό του κ.ά.

Δραστηριότητες στην Τάξη

  Οι δραστηριότητες που επιλέγουμε να κάνουμε στην τάξη αποσκοπούν στο να εμπε­δώσουν οι μαθητές τις πληροφορίες που άντλησαν από την επίσκεψη στο μουσείο, να διευρύνουν τις γνώσεις τους γύρω από θέματα που θίχτηκαν με αφορμή τα αντικεί­μενα, να αναπτύξουν δεξιότητες. Μπορούν να είναι εικαστικές δραστηριότητες (ζω­γραφική, κατασκευές, πηλός), συμπλήρωση φυλλαδίου, «σκέφτομαι και γράφω» με θέμα την επίσκεψη, ταμπλό με κείμενο και εικόνες από το μουσείο, ένα δημοσιογρα­φικό κείμενο για την εφημερίδα του σχολείου, παιχνίδια ρόλων κ.ά.

                                         Άλκηστη Χαλκιά

                                  Εκπαιδευτικός - Μουσειολόγος